در قسمت اول از سری مقاله تکمیل در صنعت نساجی درباره انواع تکمیل نساجی صحبت کردیم. همچنین از انواع آن، تکمیل نساجی مقدماتی را بررسی کردیم. گفتیم که گره گیری، رفو و ترمیم، شستشو، کربنیزه کردن، کاهش وزن، بلیچینگ و … از موارد این تکمیل نساجی مقدماتی هستند. در این بخش به تشریح مورد دوم از انواع تکمیل نساجی یعنی بهبود مشخصه های ظاهری پارچه، مانند تثبیت ابعادی، دیپ شید، خارزنی، سمباده و… میپردازیم. اگر بخش یک از این سری مقاله را هنوز مطالعه نکرده اید، پیشنهاد می کنیم ابتدا به مطالعه این بخش بپردازید.

تکمیل نساجی برای بهبود ظاهر

بهبود ظاهری شامل فرآیندهایی مانند خارزنی و تیغ، برس زدن، پرز سوزی، Beetling، Decatingبرش زدن، کنده کردن، کالندر کردن ، مواره کردن  ( طرح چوب) ، امباسینگ (برجسته کردن)، کرپینگ ، لعاب زدن، پرداخت، و سفیدگری نوری و… است.

خار زنی و تیغ

خار زدن فرآیندی است که ممکن است روی پارچه های پشمی، پنبه ای، ابریشم های تابیده شده و ابریشم های نخ ریسی، از جمله انواع بافته شده و بافتنی، اعمال شود تا سطحی مخملی و نرم ایجاد شود. این فرآیند شامل عبور پارچه از روی استوانه‌های پوشیده شده با سیم‌های ظریف است که الیاف کوتاه و شل را (معمولاً از نخ‌های پود) به سطح بالا می‌برد و پرز می‌سازد. این فرآیند که حفظ گرما را افزایش می‌دهد، اغلب برای لباسهای زمستانی و پتوها اعمال می‌شود.

دستگاه تیغ زنی پرز بلند شده را به ارتفاع یکنواخت برش می دهد و برای همین منظور روی پارچه های پرزدار استفاده می شود. ماشین های تیغ بسیار شبیه ماشین های چمن زنی چرخشی عمل می کنند و میزان برش به ارتفاع مورد نظر پرز یا پایل بستگی دارد، با پارچه هایی مانند گاباردین که برش بسیار نزدیکی دارند. برش نیز ممکن است برای ایجاد راه راه و الگوهای دیگر با تغییر ارتفاع سطح ایجاد میگردد.

براشینگ

این فرآیند، که برای طیف گسترده ای از پارچه ها اعمال می شود، معمولاً توسط غلتک هایی با روکش مخصوص از مونو فیلامنتهایی با سختی بالا انجام می شود. این فرآیند برای برداشتن نخ‌های شل و انتهای الیاف کوتاه از پارچه‌های با سطح صاف استفاده می‌شود و همچنین برای خار زدن روی بافتنی و پارچه‌های بافته شده استفاده می‌شود. براشینگ اغلب بر روی پارچه ها پس از برش زدن اعمال می شود و الیاف بریده شده در پرز را از بین می برد.

سمباده زنی

با استفاده از این دستگاه پارچه هایی پوست هلویی نرم و بسیار نرم و لطیف بدست می آید. برش لیزری (laser trimming): برای ایجاد سوراخ  با اشکال مختلف روی پارچه استفاده میگردد .

سنگ شویی 

 با قرار دادن لباس های رنگ شده در معرض شستشوی خشن که معمولاً به عنوان لباس های سنگ شویی شناخته می شوند، نرمی و ظاهری خاص ایجاد می شود. به منظور تسریع اثر شستشوی لباس و دادن ظاهر منحصر به فرد تر و زیردست نرم تر به لباس ها، سنگ های ساینده به حمام شستشو وارد میشوند. انواع مختلفی از سنگ های مصنوعی و طبیعی برای سنگ شویی در دسترس هستند که شاید گسترده ترین آنها سنگ پا یا سنگ آتشفشانی باشد.

همانطور که سنگ ها استفاده می شوند، به آرامی از بین می روند و در یک دوره زمانی از شدت اثر شستشوی سنگ کاسته می شود. سنگ ها نه تنها پارچه را می سابند  بلکه به طور پیوسته داخل درام چرخشی را نیز میخورند. هنگامی که سایش برای پارچه مضر است از ماشینی که برای سنگ شویی استفاده می شود نباید برای رنگرزی استفاده شود.

تکمیل چروک

تکمیل چروک با روشهای مختلفی از روشهای شیمیای و مکانیکی اجرا میگردد که مصطلح ترین آنها عبارتند از

تکمیل چروک راندوم توسط جت

در این روش از بارگیری پارچه با مقادیر بالاتر از نرمال، عدم چرخش مناسب پارچه و خنک کردن سریع در جت رنگرزی انجام میگردد. پارچه تولید شده اصطلاحاً منسا و منسینگ نامیده میگردد.

تکمیل چروک توسط دستگاه چروک و پرس

دراین روش پارچه با مقدار بیشتر نسبت به برداشت به محفظه گرم خاصی وارد و چروک میگردد سپس چروکها توسط پرس ثابت و دائمی میگردد. 

تکمیلهای چروک منظم pleating

در این روش که در ساده ترین حالت پارچه پلیسه شده و در ماشینهای پیچیده تر بصورت طرح دار پلیسه میگردد براساس ایجاد تا خوردگی ثابت و دائمی در نقاط خاصی از پارچه انجام میگردد. 

پرز سوزی

پرزسوزی نیز فرآیندی است که برای نخ ها و پارچه ها برای ایجاد سطحی یکنواخت با سوزاندن الیاف بیرون زده، انتهای نخ ها انجام می شود. این کار با عبور دادن پارچه یا نخ روی شعله گاز یا صفحات مسی گرم شده با سرعت کافی برای سوزاندن مواد بیرون زده بدون سوزاندن نخ یا پارچه انجام می شود. معمولاً با عبور پارچه پرزسوزی شده روی سطح مرطوب برای اطمینان از توقف هرگونه دود کردن و آتش سوزی انجام می شود.

بیتلینگ – Beetling

بیتلینگ فرآیندی است که برای پارچه‌های کتان و پارچه‌های پنبه‌ای که شبیه کتانی ساخته می‌شوند به کار می‌رود تا سطحی سخت و صاف با درخشندگی بالا ایجاد کند و همچنین بافت را کمتر متخلخل کند. در این فرآیند، پارچه مرطوب شده و به دور یک استوانه آهنی پیچیده شده، از دستگاهی عبور می‌کند که در آن با پتک‌های چوبی سنگین کوبیده می‌شود. در حال حاصر این روش منسوخ شده و در روش جدید پارچه با استفاده ازجریان هوا حرکت نموده و به سطوح خاصی کوبیده میشود. 

دکوتایزینگ

  دکوتایزینگ فرآیندی است که برای پارچه های پشمی و فاستونی ، پارچه های الیاف مصنوعی و ترکیبی و انواع مختلف بافتنی اعمال می شود. این شامل اعمال گرما و فشار برای یکدست شدن یا ایجاد درخشندگی و نرمی دست و حتی ست شدن و دانه بندی پارچه های خاص است. وقتی روی حلقوی دوبل استفاده می شود، زیردست ترد می دهد و جمع شدگی را کاهش می دهد. در دکوتایزینگ  مرطوب، که درخشندگی یا شکفتگی می دهد، پارچه تحت کشش با عبور دادن آن از روی استوانه های سوراخ دار بخار می شود.

استنتر

اینها فرآیندهای نهایی هستند که برای تنظیم تار و پود پارچه های بافته شده در زوایای قائم نسبت به یکدیگر و کشش و تنظیم پارچه به ابعاد نهایی خود اعمال می شوند. تنترینگ با استفاده از یک قاب چادری، متشکل از زنجیر مجهز به سنجاق یا گیره برای نگه داشتن قسمت‌های بافی پارچه، و در مسیر حرکت، عرض را تحت کشش امتداد می‌دهد. با عبور پارچه از محفظه گرم شده، چین و چروک ها از بین می روند، بافت صاف می شود و پارچه تا اندازه نهایی خود خشک می شود.

هنگامی که این فرآیند روی پشم های مرطوب اعمال می شود به آن خرچنگ می گویند. هنگامی که بر روی الیاف مصنوعی اعمال می شود، گاهی اوقات آن را گرما گیر می نامند، اصطلاحی که به حالت دائمی چین ها، چین ها و جلوه های ویژه سطح نیز اطلاق می شود.

کالندر

کلندرینگ فرآیند نهایی است که در آن گرما و فشار با عبور دادن آن بین غلتک های گرم شده به پارچه اعمال می شود و سطحی صاف، براق و صاف ایجاد می کند. درخشندگی زمانی افزایش می یابد که درجه حرارت و فشار افزایش یابد. کلندرینگ برای پارچه هایی که سطح صاف مطلوب است مانند اکثر پنبه ها، بسیاری از کتانی ها و ابریشم ها و پارچه های مصنوعی مختلف اعمال می شود.

در پارچه هایی مانند مخمل، سطح صاف مطلوب نیست و پارچه در حالت کشش، بدون فشار دادن بخار می شود. هنگامی که روی پشم اعمال می شود، این فرآیند پرس نامیده می شود و از صفحات فلزی سنگین گرم شده برای بخار دادن و فشار دادن پارچه استفاده می شود. کلندرینگ معمولاً یک فرآیند دائمی نیست.

مواره کردن (ایجاد طرح چوب)، امباسینگ(ایجاد طرح) ، امباسینگ سه بعدی و کالندر کاغذی براق

(friction calendar) ، و پولیش همگی از انواع فرآیند کالندری هستند. Moiré یک جلوه موج داراست که توسط غلتک های حکاکی شده ایجاد می شود که طرح را به پارچه انتقال می دهد. این فرآیند که برای پنبه، استات، ابریشم مصنوعی و برخی از پارچه‌های مصنوعی آجدار اعمال می‌شود، فقط برای استات‌ها و ریون‌های تکمیل شده با رزین دائمی است. نقش برجسته طرح برجسته ای را ایجاد می کند که از پس زمینه متمایز است و با عبور پارچه از بین غلتک های گرم شده که با یک طرح حکاکی شده است به دست می آید. اگرچه نقش برجسته قبلاً موقتی بود، اما اکنون فرآیندهایی برای دائمی کردن این اثر ایجاد شده است.

کالندر کاغذی براق  سطحی صاف، سفت و بسیار صیقلی را به پارچه ها می بخشد. این کار با استفاده از سفت کننده هایی مانند نشاسته، چسب، شلاک یا رزین روی پارچه و سپس عبور دادن آن از میان غلتک های صاف و داغ که اصطکاک ایجاد می کنند، به دست می آید. اکنون رزین ها به طور گسترده ای برای ایجاد لعاب دائمی استفاده می شوند. ciré (برگرفته از کلمه فرانسوی به معنای موم شده) فرآیند مشابهی است که برای ابریشم و ابریشم با استفاده از موم و به دنبال آن کلندری گرم اعمال می شود و براقیت فلزی بالایی ایجاد می کند.

تکمیلهای ciré را می توان بدون یک ماده اضافی در استات ها، که ترموپلاستیک هستند (به عنوان مثال، می توانند با گرما نرم شوند)، با اعمال گرما به دست آورد.پولیش که برای براق کردن پنبه‌ها بدون سفت شدن آن‌ها توسط مواد تکمیلی استفاده میگردد، معمولاً با مرسریزه کردن پارچه و سپس عبور دادن آن از بین غلتک‌های اصطکاکی انجام می‌شود.

Distressing

این به این اشاره دارد که به پارچه ظاهری محو یا چروک خورده می دهد، گویی از استفاده طولانی مدت و مداوم

برودری – Embroidery

سطح پارچه را با سوزن و نخ تزئین می کند این کار بوسیله دست یا ماشین انجام میگردد. 

پارچه های بریده شده – Clipped fabrics

برش یا برش نخ های شناور بین طرح در حین تکمیل.

چاپ سوخت – Burn-out techniques

 تکنیک هایی اشاره دارد که برای ایجاد طرح های برجسته روی سطح پارچه استفاده می شود. در این تکنیک از یک خمیر شیمیایی استفاده می‌شود که لایه‌ای از پارچه را برای ایجاد یک جلوه طرح‌دار از بین می‌برد و گاهی اوقات می‌تواند به ظاهری شفاف منجر شود. به آن دووره  ( etched or devore) نیز می گویند.

Clear finish

این تکمیلی است که روی پارچه‌های پشمی برای از بین بردن پرزها و ضایعات nap /pills استفاده می‌شود؛ با این تکمیل، پارچه قابلیت چروک و لختی بهتری پیدا میکند.

تکمیل مات – Delustering

استفاده از یک عملیات شیمیایی که درخشندگی نخ ها و پارچه های مصنوعی را کاهش می دهد.

پرداخت براق – Luster finish

تکمیل پارچه ای که نحوه انعکاس نور از سطح پارچه را بهبود می بخشد.

چاپ پفکی – Expanded foam

یک ترکیب رنگی چاپ شده روی پارچه که  در طول تکمیل نساجی منبسط می شود و بافت 3 بعدی به پارچه می دهد

فلوک  – Flocking

الیاف ریز طبیعی یا مصنوعی که پس از تولید پارچه پایه اعمال می شود. می تواند در تمام سطح پارچه یا در مناطق خاص باشد.

تکمیل روکش فلزی – Metallic coating finish

 استفاده از یک لایه نازک فلز بر روی سطح پارچه برای به حداقل رساندن انتقال حرارت از طریق پارچه یا افزودن برق فلزی به پارچه است. آلومینیوم فلزی است که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد

 Panne

این تکنیکی است که در طول تولید روی مخمل اعمال می شود تا براق به نظر برسد.پایلها با یک غلتک در یک جهت  فشار داده می شود تا ظاهری کرش مانند crush پیدا کند – این تکمیل  به سطح درخشندگی بالایی می بخشد

تکمیل نساجی پلیسه – Plisse finish

فرآیندی که با استفاده از مواد شیمیایی (هیدروکسید سدیم) یک سطح چروک دائمی ایجاد می کند. در این روش نواحی انتخابی  چروک می شوند و ظاهر چین خورده  می دهد.

Puckered finish

تکنیک هایی که باعث می شود سطح پارچه سنگ ریزهمانند، چین خورده،  یا ترک خورده به نظر برسد

روشن کننده نوری

روشن‌کننده‌های نوری یا سفیدکننده‌های نوری، رنگ‌هایی هستند که به دلیل نحوه انعکاس نور، جلوه‌ای از سفیدی و درخشندگی زیادی می‌دهند. این ترکیبات حاوی رنگ های بی رنگ فلورسنت هستند که باعث انعکاس نور آبی بیشتر می شود. با از دست دادن انرژی مواد فلورسنت، ممکن است تغییر رنگ رخ دهد، اما می‌توان از سفیدکننده‌های نوری جدید در طول فرآیند شستشو استفاده کرد.

تافتینگ – Tufting

تافتینگ پوششی است که با دوختن نخ های اضافی به سطح پارچه ایجاد می شود

سندبلاست – Sandblasting

تکمیلی که در آن پارچه در معرض  هوای حامل اکسید آلومینیومی که شبیه ماسه است قرار میگیرد. این کار به پارچه ظاهری رنگ و رو رفته میدهد.

تکمیل ساتنی – Satin finish

 یک روکش  براق است که به بسیاری از پارچه ها داده می شود.

کرپینگ 

اثر کرپ ممکن است با تکمیل به دست آید. در یک روش که دائمی نیست، پارچه را در مجاورت بخار از بین غلتک‌های داغ پر از فرورفتگی عبور داده و نواحی موج‌دار و کوبیده ایجاد می‌کنند. در روش دائمی‌تر بوسیله سود سوزآور، یک خمیر سود سوزآور به‌صورت طرح‌دار روی پارچه می‌غلتد، یا ممکن است یک خمیر مقاوم به قسمت‌هایی مالیده شود تا خراشیده نشود و سپس کل پارچه در سود سوزآور غوطه‌ور شود. نواحی تحت تکمیل منقبض می شوند و نواحی تکمیل نشده چروکیده می شوند. اگر الگوی به شکل راه راه اعمال شود، به آن افکت plissé گفته می شود.

 در این قسمت تکمیل نساجی برای بهبود ظاهر عنوان گردید، در ادامه در قسمت بعدی تکمیلهایی که خواصی را به پارچه اضافه می کنند، مانند ضد آب، ضد آتش، انتی باکتریال و تکمیلهای مدرن و چند منظوره مانند تکمیلهای نانو و پلاسما ارایه خواهند شد.